බෞද්ධ දර්ශනය හා සංවර්ධනය

                              

නුතනයේ විවිධ ක්ෂේත‍්‍රයන්හි විද්වතුන් ”සංවර්ධනය” නොයෙක් මානයන්ගෙන් දුටුව ද බෞද්ධ දර්ශනය තුළ සංවර්ධනය සඳහා ලබාදී ඇති ඉඩ ප‍්‍රස්ථාව කෙබඳු ද යන කාරණය පිළිබඳව විමසා බැලිය හැකි ය.

පංචකාම සම්පත්තිය ලබමින් අඹු දරුවන් පෝෂණය කරමින් ගිහි ජීවි’තයක් ගත කරන ගිහියා නිරතුරුවම ම මිල මුදල් පරිහරණයෙහි යෙදෙයි. බුද්ධ දර්ශනයට අනුව ගිහියෙකුගේ මූලික අරමුණ විය යුත්තේ නිවන කරා යන ගමන් මාර්ගය සකස්කර ගැනීම ය. එහෙත් ඊට ප‍්‍රථම ඒ සඳහා උභය ලෝකාර්ථ සංසිද්ධිය හෙවත් මෙලොව පරලොව දියුණුවට මංපෙත් විවර කරගත යුතු ය. බෞද්ධ දර්ශනයට අනුව මෙලොව දියුණුව ප‍්‍රධාන වශයෙන් කොටස් දෙකකින් සමන්විත ය. එනම් භෞතික දියුණුව සහ ආධ්‍යාත්මික දියුණුවයි. භෞතික දියුණුව ළඟාකර ගැනීම සඳහා අංශ කිහිපයකින් ප‍්‍රගතියක් ඇති කරගත යුතු ය. ආර්ථික දියුණුව, සාමාජික දියුණුව, සංස්කෘතික දියුණුව, දේශපාලන දියුණුව, සහ සෞඛ්‍යය සංරක්ෂණය ආදී අංශයන්ගෙන් භෞතිකව දියුණුව ළඟා කරගත හැකි ය. ලෞකිකත්වයෙන් යුතු පරිසරයක දිවි ගෙවන ගිහියා විසින් ආධ්‍යාත්මික දියුණුව ද සළසාගත යුතු ය. එසේ සළසා ගැනීමෙන් පමණක් භෞතික වශයෙන් තමා ලද දියුණුව පිළිබඳ තෘප්තිමත් භාවයක් ලබාගත හැකි ය.

ගිහියාගේ මෙලොව ජීවිතය දියුණුවට පමුණුවා ගැනීම සඳහා මෙම කරුණු ඉවහල් වන බව මහා මංගල, සිඟාලෝවාද, ව්‍යග්ඝපජ්ජ, දාළිද්දිය, නිධිඛණ්ඩ ආදී සූත‍්‍රයන්හි සඳහන් වේ. තම දියුණුව සළසා ගන්නා ලද ගිහියකු විසින් අනුගමනය නොකළ යුතු කරුණු පරාභව, වසල, ආදී සූත‍්‍රයන්හි විග‍්‍රහ කෙරේ. බුදුන් වහන්සේගේ දර්ශනය තුළ සංවර්ධනය යන කරුණේ දී ප‍්‍රශංසාවට බඳුන් කරනුයේ භෞතික හා ආධ්‍යාත්මික යන දෙඅංශයෙන් ම පෝෂණය ලද පුද්ගලයා ය.

        

         ” අන්ධංච ඒක චක්කුංච - ආරකා පරිවජ්ජයේ

           ද්වි චක්කු පන සේවේ - සෙට්ඨෝ පුරිස පුග්ගලෝ ” 

මෙහි අර්ථය අනුව ගත්විට අන්ධයා සහ එකැස්කනා යන පුද්ගලයන් දෙදෙනා ඇසුරු නොකළ යුතු අතර දෑසම ඇති ශ්‍රේෂ්ට පුද්ගලයා ඇසුරු කළ යුතු ය. මෙහි දී අන්ධයා යනුවෙන් අදහස් කොට ඇත්තේ භෞතික හා ආධ්‍යාත්මික යන දෙඅංශයෙන් ම පරිහානියට පත් පුද්ගලයා ය. එකැස්කනා යනු ආගම දහම අමතක කොට භෞතික දියුණුව පමණක් අපේක්ෂා කරන්නා ය. එවන් පුද්ගලයා උතුම් වන බව  ශ්‍රේෂ්ට වන බව බුදුන් වහන්සේ දේශනා කළහ. මිල මුදල්, යානවාහන, ඉඩකඩම් ආදී වස්තු සම්පත් තිබීමෙන් පමණක් පුද්ගලයෙකුගේ දියුණුව තීරණය කළ නොහැක. මන්ද සංවර්ධනය යනු භෞතික සංවර්ධනය ම පමණක් නොවන බැවිනි.

සන්නිවේදන සත්ත්වයෙකු වන මිනිසාට සමාජයෙන් විතැන්ව හුදෙකලාව දිවි ගෙවිය නොහැකි ය. ඔහු සමාජ සත්ත්වයෙකි. ඔහුගේ කුදුමහත් ජීවන කර්තව්‍යයන් වලදී අනෙකාගේ සහයෝගය නොමඳව ලබාදිය යුතු ය. එ් අනුව අසරණත්වයට පත් දුගී දුප්පත් ජනයාට අතහිත ලබාදෙමින් සමාජයීය වශයෙන් දියුණුවක් ලැබිය යුතු ය. තමන් සතු ධනයෙන් කොටසක් වැය කිරීමෙන් අනෙක් පුදුගලයා සුවපත් කළ හැකිනම් එකී පුද්ගලයා වෙත සමාජයීය දියුණුව ළඟා වේ. 

දේශපාලනමය වශයෙන් නිදහස්ව නිවහල්ව විචාරශීලී බුද්ධියකින් තීන්දු තීරණ ගනිමින් ක‍්‍රියා කරයි නම් දේශපාලන දියුණුව සංවර්ධනය නිරායාසයෙන් ම තමා වෙත ළඟාකරගත හැකි ය. පුද්ගලයෙකුගේ දියුණුව පිළිබඳව තීරණය කිරීමේ දී කායික හා මානසික නිරෝගීතාවය බෙහෙවින් වැදගත් වේ. යම්කිසි ක‍්‍රියාවක් ඇරඹීමට නම් මෙකී මෙකී කාරණා ද්විත්වයම එක හා සමානව පැවතිය යුතු ය. එය සංවර්ධනයේ දී බෙහෙවින් වැදගත් වන ප‍්‍රමුඛ සාධකයක් ලෙස බෞද්ධ දර්ශනයෙහි දක්වා ඇත.

භෞතික සංවර්ධනයෙන් පමණක් රටක් සමාජයක් සංවර්ධනය කළ නොහැකි බව බෞද්ධ සූත‍්‍ර දේශනාවන්හි දී නිරන්තරවම දක්නට ලැබෙන කරුණකි. එබැවින් ධාර්මිකව භෞතික වශයෙන් සංවර්ධනය ළඟා කරගත හැක්කේ කෙසේ ද? යන්න පිළිබඳව තවත් කරුණු රැසක් මඟින් ගෙනහැර දැක්විය හැකි ය. භෞතික සංවර්ධනයේ මූලිකම අංගයක් ලෙස ආර්ථික සංවර්ධනය වැදගත් වේ. මෙලොව දියුණුව සළසා ගැනීමේ දී ගිහියෙකු විසින් අනුගමනය කළයුතු ක‍්‍රම හතරක් පිළිබඳව ව්‍යග්ඝපජ්ජ සූත‍්‍රයේ දී බුදුන් වහන්සේ පෙන්වා දුන්හ. උට්ඨාන සම්පදා, ආරක්ඛ සම්පදා, කල්‍යාණ මිත්තතා හා සමජීවිකතා එම කරුණු හතර වේ. 

        ” උට්ඨාන වීර්යාගතේහි

          බාහබල පරිචිතේහි

          සේදා වක්කිත්තේහි

          ධම්මේන ධම්ම ලද්දේහි ”

මේ අනුව උට්ඨාන සම්පදා යනු බාහු බලය යොදවමින් දහඩිය වගුරවමින් ධාර්මිකව ධනය උපයා ගැනීමයි. සමාජයෙහි කුමන වෘත්තියක නියැළී සිටිය ද උට්ඨාන වීර්යයෙන් යුතුව එම කාර්යයෙහි යෙදිය යුතු ය. නැතහොත් කිසිදු සංවර්ධනයක් ළඟා කරගත නොහැකි ය. තමා උත්සාහයෙන් උපයා සපයා ගන්නා ලද ධනය රජුන්ගෙන් ගින්නෙන් ජලයෙන් සොරුන්ගෙන් ආරක්ෂා කර ගැනීම ආරක්ඛ සම්පදා නමින් හැඳින් වේ. සැබවින් ම ආර්ථික සංවර්ධනය සළසා ගැනීමේ දී උපකාරක, සමාන සුඛ දුක්ඛ, අත්ථක්ඛායි, අනුකම්පක යන කල්‍යාණ මිත‍්‍රයන්ගේ  උපකාරය ද අත්‍යවශ්‍ය ය. ඔවුන්ගේ උපදෙස් අවවාද තම ආර්ථිකය සංවර්ධනය කර ගැන්මට රුකුලක් වන්නේම ය. අයවැය සමව පවත්වාගෙන යාම සමජීවිකතා නම් වේ. එය ගාථාවකින් මෙසේ දැක් වේ. 

          ” ඒකේන භෝගේ භුඤ්ජ්‍යෙය - ද්විකම්මං පයෝජයේ

            චතුත්ථංච නිධාප්‍යෙය       - ආපදාසු භවිස්සති ”

තම ධනයෙන් හතරෙන් එක් කොටසක් පරිභෝජනය ද කොටස් දෙකක් ප‍්‍රාග්ධනය සඳහා ද අනෙක් කොටස ඉතිරි කර තැබීමට ද පුද්ගලයා පෙළඹිය යුතු ය. නූතනයේ විවිධ ආර්ථික සූත‍්‍රයන්ගෙන් පසක් වන කරුණු බෞද්ධ දර්ශනය තුළ මෙලෙස සඳහන් වී ඇත. 

ධාර්මික ලෙස ධනය උපයා ආර්ථික වශයෙන් සංවර්ධනය ළඟාකර ගන්නා තවත් ක‍්‍රමවේද රැසක් බුදුන් වහන්සේ දේශනා කළහ. එ් අනුව සළකා බැලීමේ දී අංගුත්තර නිකායේ අණන සූත‍්‍රය ඉතා වැදගත් කොට සැළකිය හැකි ය. එහි සැප හතරක් පිළිබඳව සඳහන් කරයි. එනම් අත්ථි සුඛ, බෝග සුඛ, අණන සුඛ සහ අනවජ්ජ සුඛ යි. තමාට ඇතැයි යන්වෙන් සිතා සතුටු වීම අත්ථි සුඛ වන අතර ධන ධාන්‍යයෙන් පරිපූර්ණයයි සිතා සතුටු වීම බෝග සුඛ වේ. කිසිම පුද්ගලයෙකුට ණය නොවී රටට සමාජයට බරක් සිට සතුටු වීම අණන සුඛ වේ. මෙම කරුණු හතරෙන් ආර්ථික සුරක්ෂිතභාවයක් ඇති කිරීමට කටයුතු කොට ඇත.

ආර්ථික සංවර්ධනයක්  ළඟාකර ගැන්මට සිතා ක‍්‍රියා කරන පුද්ගලයා     ”උදුම්බර ඛාදික” හෝ ”අජ්ද්ධුමාරික” නොවිය යුතු බව උන්වහන්සේ දේශනා කළහ. එනම් අතු සොළවා දිඹුල් කඩන්නා පමණ ඉක්මවා වියදම් කරන පුද්ගලයාට ද නොකා නොබී මිය යන්නා අජ්ද්ධුමාරික ලෙසට ද නම් කොට ඇත. එසේ නොකොට ආදායමට  සරිලන පරිදි වියදම් කළ යුතු ය. එවිට ආර්ථික දියුණුවක්  සංවර්ධනයක් ළඟා කරගත හැකි වේ. බුදුන් වහන්සේ විසින් ලෞකික සැපත සොයන ගිහියා හට ආර්ථික සංවර්ධනය ළඟා කරගත හැකි කරුණු තව දුරටත් දේශනා කොට ඇත. එකී කරුණු කිහිපයක් මෙසේ සඳහන් කළ හැකි ය.

            ” මිනිසා මල් වලින් රොන් එකතු කරන බමරකු මෙන් ධනය රැුස්කළ යුතු ය. සපයන ධනයෙන් හතරෙන් එක් කොටසක් දිනපතා භාවිතයට ගත යුතු ය. දෙකොටසක් දියුණුවේ වැඩ සඳහා යෙදිය යුතු ය. ”

බෞද්ධ දර්ශනය තුළ ආර්ථික සංවර්ධනය පිළිබඳව සඳහන් කරන අවස්ථාවන් වලදී ආධ්‍යාත්මික සංවර්ධනය පිළිබඳව ද කරුණු ඉදිරිපත් කරයි.

     ” උට්ඨානවතෝ සතිමතෝ         -  සුචිකම්මස්ස නිසම්මකාරිනෝ

        සඤ්ඤතස්ස ච ධම්ම ජීවිනෝ   -  අප්පමත්තස්ස යසෝභිවඞ්ඪති ”

මෙම ගාථාවෙන් උත්සාහය, සිහි ඇති බව, ක‍්‍රමානුකූලව වැඩ කිරීම, නිවැරදි ක‍්‍රියාවන්හි නිරතවීම, ආත්ම දමනය, දැහැමි බව, අප‍්‍රමාදී වීම ආදී පිළිවෙත් පුද්ගල දියුණුව සළසාලන මාර්ගයෝ වන බව පසක් කරති. 

වර්තමාන සමාජයේ දී භෞතික සංවර්ධනය පමණක් ම සිය ජීවිතය කරගන්නා සුවහසක් ජනී ජනයා අවසානයේ දී ඔවුන්ගේ සිය මාළිගාවන් තුළ ම අතරමං වන ආකාරයක් දක්නට ලැබේ. බෞද්ධ දර්ශනයෙහි පිළිවෙත්වලට පටහැනිව යමින් ආදායම ඉක්මවා වියදම් කරන්නා වූ පුද්ගලයෝ සමාජයේ කොතෙකුත් දක්නට ලැබෙත්. යානවාහන, මිලමුදල්, ඉඩකඩම් මත ම සිය ආත්මය දියකර හරින ඔවුන්ට ජීචිත කාලය තුළ දී කිසිදු සුවයක් සැපතක් ළඟාකර ගැන්මට නොහැකි වේ. මන්ද ඔවුහු ජීවිතයේ අවසාන අදියර දක්වාම වෙහෙසෙන්නේ භෞතික දියුණුව පමණක් ම සළසා ගැන්මට වන නිසා ය. එහිදී ඔවුහු භෞතිකව කිසියම් වූ සැපතක් ළඟාකර ගත්ත ද ආධ්‍යාත්මික සුවයක් නොලබයි. තමන්ගේ ආදායමට අනුව වියදම් කිරීමට නොහැකි වන සෑම අවස්ථාවකදී ම සමාජයට ණයවී තම අවශ්‍යයතා  සපුරා ගැනීමට යුහුසුළු වන අතර එහි අවසානය මානසික පීඩනයක් ගෙන දේ. වර්තමාන සමාජයේ භෞතික හා ආධ්‍යාත්මික යන දෙඅංශයෙන් එක් අංශයකින්වත් සංවර්ධනය නොවූ පිරිසක් මෙන් ම භෞතික වශයෙන් පමණක් සංවර්ධනය වූ පිරිසක් දක්නට ලැබේ. පමණ ඉක්මවා භෞතික වස්තූන් කරා යොමු වූවන්ට අවසානයේ දී නිසි සංවර්ධනයක් හිමි නොවේ. මන්ද ඔවුන්ට ආධ්‍යාත්මික ශික්ෂණයක් නොමැති බැවිනි. මෙකී භෞතික සංවර්ධනය කරා පමණක් සිත යොමු කළ පුද්ගලයා හට අවසානයේ දී මානසික ආතතිය, පීඩනය, නොයෙක් මානසික රෝගාබාධ ආදිය වැළඳීමේ ප‍්‍රවණතාවය ඉහළ අගයක් ගනු ලබයි. එබැවින් භෞතික වශයෙන් සංවර්ධනය වීම සඳහා අවධානය යොමු කරන්නාසේ ම ආධ්‍යාත්මික සංවර්ධනය කෙරෙහිද අවධානය යොමුකළ යුතු ය.